BỆNH UNG KHÍ THÁN TRÂU, BÒ: ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ, CÁCH PHÒNG VÀ ĐIỀU TRỊ

Bệnh Ung khí thán là một bệnh truyền nhiễm cấp tính của trâu, bò, bệnh này có tính chất địa phương, do trực khuẩn yếm khí Clostridium chauvoei và một số trực khuẩn yếm khí khác (Cl.septicum, Cl.perfringens), thể hiện triệu chứng và bệnh tích điển hình: sưng bắp thịt có khí, gọi là “ung khí thán”.

1. Đặc điểm chung của bệnh Ung khí thán

Bệnh có thể xảy ra quanh năm ở những vùng có ô nhiễm nha bào Ung khí thán, nhưng bệnh thường xảy ra vào các tháng nóng ẩm, mưa nhiều. Nước mưa làm cho nha bào từ trong đất trôi ra ngoài dính vào rơm cỏ. Súc vật ăn thức ăn và uống phải nha bào sẽ phát sinh bệnh.

2. Nguyên nhân

Do một loại trực khuẩn yếm khí gây ra (cl.Chauvoei) với biểu hiện là hình thành các ung ở bắp thịt có khí.

Vi khuẩn gây bệnh có thể hình thành nha bào (kén) ở ngay tổ chức và bắp thịt trong ung và ở ngoài môi trường. Ánh sáng mặt trời diệt nha bào trong 24 giờ. Trong xác chết nha bào sống được 3 tháng, trong đất ẩm sống được 18 năm. Nhiệt độ 70⁰C diệt vi khuẩn sau 30 phút. Đun sôi diệt vi khuẩn trong 30 giây, nhưng phải 20 phút mới diệt được nha bào.

Dung dịch Formol 3% diệt khuẩn sau 15 phút.

3. Phương thức truyền lây

Nha bào có trong đất xâm nhập vào cơ thể trâu, bò qua đường tiêu hóa hoặc qua vết thương ở da rồi nẩy mầm thành vi khuẩn, sinh sôi trong máu rồi đi khắp cơ thể.

Bệnh không lây truyền trực tiếp từ con vật mắc bệnh sang con vật khỏe.

4. Triệu chứng

a. Thể quá cấp tính

Bệnh tiến triển ngay từ 3 – 6 giờ. Con vật đang ăn cỏ hoặc càv kéo đột nhiên ngã quỵ, run rẩy rồi chết mà chưa có biểu hiện gì rõ rệt. Một số con có ung ở đùi, bụng, phát triển rất nhanh. Tỷ lệ chết ở bê nghé đến 90%.

b. Thể cấp tính

Bệnh tiến triển trong 2-3 ngày đến 1 tuần. Con vật sốt cao 42⁰C, mệt mỏi nhưng vẫn ăn uống đến lúc gần chết. Trên bắp thịt vai, mông, đùi, bụng xuất hiện các ung, chỗ sưng không cố định, có thể di chuyển từ vai mông xuống đùi, bụng, ức, bẹn. Khối ung lúc đầu nóng, tấy đau, sau ít đau hơn, to dần lên, da căng, bùng nhùng, ấn tay vào có tiếng khí kêu lạo xạo. Khối ung có thể vỡ chảy nhiều nước màu hồng nhạt. Khi có khối ung ở đùi làm con vật đi lại khó khăn, khối ung ở cổ làm nó thè lưỡi ra ngoài. Sau 2 – 3 ngày thân nhiệt hạ dần rồi chết.

Có trường hợp bị liệt 4 chân, bí đái, bí ỉa rồi chết.

Trâu nghi mắc bệnh Ung khí thán

5. Bệnh tích

Xác con vật chết chậm thối, mổ ra có mùi bơ ôi. Bệnh tích điển hình là các khối ung, ở giữa ung bắp thịt thâm tím, đen xám hoặc nâu xám, hoại tử, nhìn như miếng thịt chín, có chất keo lầy nhầy, nhìn như thịt đông, cắt sâu vào thấy sùi bọt khí, có tiếng lạo xạo. Ung thẩm thấu tương dịch màu thẫm. Hạch bạch huyết ở vùng có ung sưng to, thuỷ thũng, thẩm thấu tương dịch. Phủ tạng ở vùng có ung bị tụ máu, màng gan có đốm hoại tử, mật sưng. Máu sẫm màu, không tím đen và khó đông như trường hợp ở bệnh Nhiệt thán.

Chú ý: Khi con vật nghi mắc bệnh Ung khí thán thì không được phép mổ. Chỉ được phép mổ để khám nghiệm khi cần thiết nhưng phải đảm bảo đủ phương tiện phòng hộ và tiệt trùng tốt.

Các cơ bị đen lại, khô và có vẻ sủi bọt

6. Chẩn đoán

Dựa vào dịch tễ và triệu chứng lâm sàng: Bệnh thường xảy ra ở các ổ dịch cũ, bị ô nhiễm nha bào Ung khí thán với hiện tượng xuất hiện những khối ung sinh hơi, ấn vào thấy tiếng kêu lạo xạo ở các bắp thịt cùng với triệu chứng sốt, uể oải, kém ăn.

Phân biệt với hai bệnh:

Bệnh tụ huyết trùng trâu, bò

Bệnh nhiệt thán

– Con vật sưng hầu và hạch trước vai rất lớn, nhưng không sinh khí. Nơi sưng nóng thuỷ thũng, ấn tay vào có vết, không thấy lạo xạo.

– Con vật thở khó do hầu bị sưng to, thè lưỡi ra ngoài.

– Mổ khám súc vật bị bệnh thấy tụ huyết nặng ở hạch và các khí quan khác, bắp thịt thấm tương dịch, có màu tím hồng.

– Sốt rất cao (41-42⁰C),

– Con vật có ung nhiệt thán ở cổ, họng, ngực, bụng, nhưng chỗ sưng cứng nóng đau, không sinh hơi, ít thuỷ thũng, sau có vỡ loét ra, đáy vết loét sâu có màu tím đen.

– Con vật sau khi chết lòi dom; lè lưỡi và có rỉ máu, máu tím sẫm không đông hoặc khó đông, lá lách sưng to 2-4 lần, nát như bùn, tim đen.

7. Điều trị bệnh

Có thể dùng kháng huyết thanh chống bệnh nhiệt thán để tiêm cho gia súc, tuy nhiên phương pháp này không phổ biến.

Điều trị bằng kháng sinh:

* Phác đồ:

Mũi 1:

Dùng thuốc Penicilin: có tác dụng đặc hiệu với vi khuẩn Cl. chauvoei, Cl. septicum, Cl. perfringens và Cl. oedematien.

Dùng theo liều 30.000 UI/kg thể trọng gia súc/ngày.

Trâu, bò, ngựa có trọng lượng 300kg dùng liều như sau:

Ngày thứ nhất: 4- 5 triệu đơn vị/lần. Ngày đầu tiên tiêm 3 lần/ngày; từ ngày thứ 2 trở đi tiêm 2 lần/ngày với liều 3 triệu đơn vị/lần.

Mũi 2:

Dùng thuốc: Oxycen 200 LA (Oxytetracyclin): 1ml/10kg TT/ lần, tiêm ngày 2 lần.

Hoặc: Dùng thuốc Pneumotic: 1ml/7-10 kgTT/lần, tiêm ngày 2 lần, 1 vị trí tiêm không quá 20ml.

– Truyền tĩnh mạch gia súc 1 lần gồm: 40ml Glucoza + 25ml CanxiB12. Thực hiện 1 lần quá trình điều trị ca bệnh.

– Dùng các loại thuốc trợ sức, trợ lực:Cafêin 01 ống (5ml) + 01 ống B1 (5ml) +vitamin C(5ml) + Anagil 30% (10-15ml)/con, tiêm bắp nông cho trâu hoặc bò 2 lần/ngày. Liệu trình điều trị từ 4-5 ngày liên tục.

8. Biện pháp phòng bệnh nhiệt thán

8.1. Phòng bệnh tổng hợp

a) Công tác tuyên truyền

Tuyên truyền sâu rộng, liên tục bằng nhiều hình thức phù hợp về tính chất nguy hiểm của bệnh Ung khí thán, đồng thời Hướng dẫn người dân các biện pháp chủ động phòng bệnh cho gia súc và người; Đặc biệt chú trọng tuyên truyền để người dân khi phát hiện gia súc nghi mắc bệnh Ung khí thán, gia súc chết bất thường phải khai báo cho chính quyền địa phương và cơ quan Thú y nơi gần nhất để xử lý triệt để mầm bệnh, tuyệt đối không được tự ý mổ thịt, vận chuyển, buôn bán làm lây lan bệnh sang khu vực khác.Không chăn thả trâu, bò và cắt cỏ cho trâu, bò tại những nơi có trâu, bò chết do bệnh Ung khí thán và những bãi chăn thả đã bị ô nhiễm (có nha bào Ung khí thán).

b) Vệ sinh tiêu độc khử trùng

Tổ chức tuyên truyền đến các hộ chăn nuôi định kỳ hàng tuần chủ động vệ sinh, khử trùng tiêu độc chuồng trại, môi trường chăn nuôi bằng vôi bột hoặc thuốc khử trùng: Benkocid… nhằm hạn chế mức thấp nhất sự xâm nhập của mầm bệnh.

8.2. Phòng bệnh bằng vắc xin

Tổ chức tiêm phòng vắc xin Ung khí thán vô hoạt dạng nướccho trâu, bò.

– Liều lượng và cách dùng:theo hướng dẫn của nhà sản xuất

– Lưu ý:

+ Miễn dịch bảo hộ xuất hiện sau khi tiêm 21 ngày và kéo dài 12 tháng.

+ Động vật thường được tiêm phòng vào mùa xuân.

+ Với những con được tiêm lúc 1 tháng tuổi thì sau 6 tháng tuổi nên tiêm nhắc lại mũi 2.

+ Với những vùng ổ dịch thường xuyên bùng phát thì phải thực hiện công tác tiêm nhắc lại hàng năm.

+ Không tiêm cho gia súc ốm, yếu, sắp đẻ hay mới đẻ.

+ Dừng sử dụng vacxin tại thời điểm 21 ngày trước khi giết mổ.

Phòng Thú y

Chi cục Chăn nuôi và Thú y Hòa Bình